Allergiya – sabablari va yordam berishi mumkin bo’lgan tabiiy vositalar

Aksirish, burun oqishi, qichish. Immun tizimi zararsiz pashshalarga qarshi bomba va granatalar ishlatganda, biz allergiya markazida bo’lamiz — jismoniy «yon ta’siri» ishga tushadi. Lekin allergiya o’zi nima? Va uning sabablari qanday??

Allergiya o’zi nima?

Bizning immun sistemamiz bizning himoyamiz haqida o’ylaydi. Bu odatda juda yaxshi. U bizni patogenlardan va begona moddalaridan himoya qiladi, ularni tanib, neytrallashtiradi, ammo allergiklarning immun tizimi ba’zan chegaradan chiqib ketadi.

Bugungi kunda taxminan 20 000 allergen (allergiyani keltirib chiqaruvchi moddalar) ma’lum — ularning barchasi aslida zararli bo’lmagan moddalardir, ammo ular allergiyaga moyil bo’lgan insonlarda og’ir reaksiya keltirib chiqarishi mumkin. Allergen allergik kishi bilan to’qnashganda va uning immun tizimi «e’lon qilingan dushman»ni tanib olsa, u uni yo’q qilish uchun immunologik hujumni boshlaydi. Afsuski, yallig’lanish reaktsiyalari jarayonida jismoniy «yon ta’sirlari» paydo bo’lishi mumkin. Infektsion kasalliklarning patogenlaridan farqli o’laroq, allergiklar ularning qiyinchiliklariga qarshi hech qachon immun bo’lmaydilar.

Sabablari nimada?

Allergiyalar butun dunyo bo’yicha tobora ommalashmoqda. So’nggi o’n yilliklarda allergik kasalliklar, ayniqsa, sanoati rivojlangan mamlakatlarining yirik shaharlarida sezilarli darajada oshdi. Ratsion va turmush tarzining o’zgarishi bilan bir qatorda, olimlar 2000-yillarning boshlarida «gigiena gipotezasini» ilgari surdilar: allergiyalar bu «yetarlicha faol emas» immun tizimining «ifodasi».

Ushbu gipotezaning mohiyati shundaki, allergik va atopik kasalliklar sanoati rivojlangan mamlakatlaridagi shahar aholisi orasida sezilarli darajada oshdi, shu bilan birga, qishloq sharoitida katta bo’lgan bolalar astma, senuy loxoradi yoki boshqa allergiyalardan ancha kam azob chekadi. Bolalar organizmining mikroblar va iflosliklar bilan o’zaro aloqasi immun tizimining yetilishida muhim rol o’ynaydi va sezilarli darajada himoyani ta’minlaydi, degan fikr mavjud.

Bundan tashqari, ma’suliyatni oziq-ovqat odatlari dramatik ravishda o’zgarishiga yuklaydigan yondashuvlar ham mavjud. Qayta ishlangan oziq-ovqat mahsulotlari, oziq-ovqatdagi mikroorganizmlarni yo’q qiluvchi konservantlar bilan birga ko’plab oshxonalar uchun oddiy holga aylandi. Bu odamlarni mikroblar bilan kamroq yuzma-yuz qilishiga olib keladi va uning immun tizimi allergiyalarga ko’proq moyil bo’ladi.

Biroq, faqat mikroblar muhitimizning allergiya rivojlanishidagi xavfiga ta’sir qilmaydi. Ma’lum darajada allergiyaga moyillik irsiyat orqali o’tadi. Agar ota-onalardan biri allergik bo’lsa, bolada allergiya xavfi 30% gacha, agar ikkita ota-onasi allergiyali bo’lsa, 60% dan oshadi.

.

Bu va boshqa xavf faktorlarni ko’rib chiqamiz:

Oziqlanish

Ichak allergenlar uchun muhim bar’er vazifasini o’taydi. Bundan tashqari, u immun tizimining 70% ga yaqin hujayralarini o’z ichiga oladi. Ichakdagi buzilishlar hamda ayrim oziq-ovqat tarkiblari — spirtli ichimliklar, pollen bilan bog’liq kesishgich allergenlar — allergiyani kuchaytirishi mumkin.

Gigiena Gipotezasi

«Haddan tashqari gigiena immun tizimini yetarlicha ishlatmasligi sababli, organizm allergenlarning mavjudligiga haddan tashqari javob beradi.»

Genetik moyillik

Bizning genlarimiz begona moddalar bizning o’z to’siqlarimiz — teri, ichak — orqali qanchalik yaxshi o’tishini va immun tizimimiz tashqi qo’zg’atuvchilarga qanday javob berishini belgilaydi.

Havoni ifloslantiruvchi moddalar

Havo ifloslantiruvchilari shilliq qavatlarini irritatsiya qilishi va yallig’lanishni keltirib chiqarishi mumkin, bu esa allergenlarning organizmga kirishini osonlashtiradi.

Chekish

(Passiv) chekish bilan astma rivojlanishida yoki uning belgilarining yomonlashishi o’rtasida bog’liqlik borligini ko’rsatuvchi dalillar bor.

Iqlim o’zgarishi

O’rtacha haroratning oshishi, nafaqat changlanish davrini uzaytiradi, balki mahalliy bo’lmagan allergen o’simliklar tarqalishiga ham yordam beradi.

Psixika

Astma va atopik kasalliklar oilaviy va professional stres bilan hamda psixologik yuklar — g’azab, xavotirlar — ta’sirida yomonlashishi mumkin.

Bakteriyalar

Наши собственные микробы в кишечнике, легких и на коже находятся в разнообразной взаимосвязи с нашей иммунной системой. Если этот баланс нарушается, это может привести к неправильной регуляции иммунного ответа и, как следствие, к аллергиям.

Какие типичные симптомы проявляются при аллергии?

Bizning ichak, o’pka va teridagi o’z mikroblarimiz immun tizimimiz bilan o’zaro aloqada bo’ladi. Agar bu muvozanat buzilsa, bu immun sistemasining javobining noto’g’ri tartibga solinishiga va, natijada, allergiyalarga olib kelishi mumkin.:

• Rinit
• Burun bitishi (ayniqsa, ertalablari)
• Aksirish
• Ko’zlarning yosh otishi yoki qizishi
• Qayt qilish
• Shilliq qavatlarning qizarishi yoki shishishi
• Nafas olishda muammolar
• Tomoqda qichish yoki siqilish hissi
• Teri reaktsiyalari, masalan, toshmalar, pufakchalar, qichish
• Noaniq simptomlar, masalan, bosh og’rig’i, diareya, charchoq
• Og’ir hollarda: astma hujumlari
• Hayotga tahdid soluvchi reaktsiyalar — anafilaktik shok

Turlari: qanday allergiyalar mavjud?

Allergiyalar turli belgilarga ko’ra tasniflanishi mumkin: organizmdagi immun javobiga ko’ra (Tip I, II, III yoki IV) yoki allergenlarning organizmga qanday kirishiga ko’ra (hasharot chaqishi, ovqat iste’moli, inhalatsiya yoki teriga tegish). Eng muhim allergiyalarga quyidagilar kiradi:

• Gul changi allergiyasi: Gul changi allergiyasi, shuningdek, senuy loxoradi deb ataladigan, eng keng tarqalgan allergiyadir. Aholining taxminan 15% bu bilan azob chekishadi. Odamlar ma’lum daraxtlar, butalar, o’tlar, donli ekinlar yoki yovvoyi o’simliklar gullari changiga reaksiya qilishadi.
• Uy changi/kana allergiyasi: Bu allergiya doimiy hisoblanadi, ayniqsa, ertalablari va kechki payt ko’proq namoyon bo’ladi. Sababi kananing o’zimas, balki uning axlati va chang aralashmasi hisoblanadi.
• Mog’or allergiyasi: mog’or sporalarini xonadonlarda ham, ochiq havoda ham uchratish mumkin. Ta’sir etuvchi mog’or turiga qarab, odamlar allergiyaga yil bo’yi yoki faqat mavsumiy ravishda duch kelishlari mumkin.
• Hayvonlar yungiga allergiya: Hayvonlar yungiga allergiya har qanday pat yoki yungli hayvonga qarshi rivojlanishi mumkin. Biroq, allergiklar patlar yoki yunglar bilan emas, balki hayvonlarning terisidagi yog’ va so’lakda yoki teri hujayralaridagi ma’lum oqsillarga qarshi hosil bo’ladi.
• Kontakt allergiyasi: Kontakt allergiyasi terimiz to’g’ridan-to’g’ri irritatsion moddalar — o’simliklar, metallar, aromatik moddalar — bilan to’qnashganidan keyin toshmalar, qichish yoki qizarish keltirib chiqaradi.
• Krestov allergiyasi: Krestov allergiyada organizm nafaqat tanish allergenlarga, balki allergen bilan o’xshash oqsil moddalariga ham javob berishadi.
• Dorilarga allergiya: Bizning organizmimiz ma’lum faol moddalar, masalan, kontrast moddalari, antibiotiklar yoki og’riq qoldiruvchi vositalar bilan allergik reaktsiyalarni ko’rsatishi mumkin.
• Hasharot chaqishiga qarshi allergiya: Ba’zi odamlar uchun hasharot chaqishi nafaqat og’riqli, balki xavfli allergik simptomlarga, hatto anafilaktik shok holatiga olib kelishi mumkin.

Oziq-ovqat allergiyasi nima – intolerantlikchi?

Allergiya va oziq-ovqat intolerantligini tez-tez almashtirishadi. Ikkala muammo belgilari o’xshash bo’lishi mumkin. Oziq-ovqat allergiyasi, shuningdek, laktoza, fruktoza va gistamin intolerantligi natijasida oshqozon-ichak buzilishlari, noxushlik yoki teri reaktsiyalari paydo bo’lishi mumkin.

Biroq, oziq-ovqat allergiyasida har doim immun tizimi ishtirok etadi, u ma’lum oziq-ovqat tarkibiy qismlarini (allergenlar) tahdid sifatida noto’g’ri baholaydi. Allergen oziq-ovqat orqali organizmga kirganda, immun tizimi moddaga qarshi yallig’lanish va allergik reaksiyalarni boshlaydi. Ko’pincha, allergik simptomlarni keltirib chiqarish uchun minimal miqdordagi allergen modda kifoya qiladi.

Oziq-ovqat intolerantlikda immun tizimi ishtirok etmaydi. Sabablar boshqa omillar, masalan, fermentlarning yetishmasligi bo’lishi mumkin. Allergiyadan farqli o’laroq, bu holatda odamlar odatda bezovta qiluvchi moddalardan to’liq qochishi shart emas, garchi tolaransh tolerans darajasi shaxsiy ravishda farq qilsa ham.

Allergiyada qanday tabiiy mahsulotlar yordam beradi?

Mikronutriyentlar va o’simlik moddalar allergiyadan azob chekayotgan insonlarga noqulay reaktsiyalarni nazorat qilishda va hayot sifatini va umumiy farovonlikni tiklashda yumshoq yordam bera oladi.

Qora sedana yog’i

Bu moy qadimdan uy sharoitida ishlatiladigan dorivor vosita sifatida tanilgan. Hatto bizning mintaqamizda ham «Faraonlar oltini» allergiyalar, senuy loxoradi va atopik ekzema davolashda qo’llaniladi. Aslida, tadqiqotlar allergiyaga chalingan insonlar qora sedana moyini iste’mol qilishda yengillik his qilishlarini tasdiqlaydi.

Astragal

Astragal ildizining ekstrakti uning vatani Xitoyda immunologik yordamchi sifatida qadrlanadi. Endi tadqiqotlar astragal qo’shishimiz immun tizimimizning potentsial qo’zg’atuvchilarga tezda javob bermasligiga yordam berishi mumkinligini ko’rsatmoqda.

Probiotiklar va ichakni qo’llab-quvvatlash

Allergiyalarning oldini olish sohasida probiotiklar o’zining juda yaxshi potentsialiga ega: Meta analiz bolalarga probiotik shtammlarni erta kiritish allergiyalarning rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatishini ko’rsatdi.

Shuningdek, ichakni tiklash uchun ichak uchun foydali mikronutriyentlar — L-glutamin, sink, pantoten kislota — va o’simlik moddalar — romashka va yashil choy ekstrakti — yordam berishi mumkin.

Umuman olganda, to’g’ri tashxis va shifokor bilan maslahatlashish samarali davolashning asosidir.