Noxush teri – nima qilsam bo’ladi?

Kimda bo’lmagan deysiz: kutilmaganda ertalab turib oynaga qaraysiz va «syurpriz» : yuzimizda albatta eng ko’rinarli joyda «ugri» paydo bo#lgan bo’ladi, masalan burun ustida yoki peshonani o’rtasida. Shu holatda eng asosiy vazifa undan qanday qilib 10 kunda emas, iloji boricha tez qutulish bo’lib qoladi. Ugrilar qanday paydo bo’ladi, ularni qanday davolash mumkin va profilaktika uchun nima qilish mumkin, dermatolog doktor Katrin Medek tushuntiradi.

Muammoli teri uchun 7 maslahat

To’satdan teringiz bilan muammo yuzaga keldi va vrach qabuliga yozilishgacha kutishni istamayapsizmi yoki teringizni qo’shimcha qo’llab quvvatlamoqchimisiz, unda quyidagi maslahatlarga rioya qiling:

01 Doimiy tozalash: ertalab va kechqurun maxsus mhsulotlar bilan.

02 Quyoshdan saqlaning: Har kunda yog’siz, engil teksturaga ega quyoshdan himoya qiluvchi mahsulotlarni ishlatish, toshmalarning izlarini oldini olish uchun.

03 Muvozanatli oziqlanish: sanoat shakarini, sut mahsulotlarini, tez tayyorlanadigan ovqatlarni kamaytirish va Omega-3 yog’ kislotalariga, sabzavotlar va mevalarga boy ovqatlarni ko’paytirish.

04 Nosog’lom teri bilan ichdan kurashish: A, C, D va E vitaminlari va yallig’lanishni kamaytiruvchi moddalardan, masalan, ladan, uzum to’pi ekstrakti yoki Omega-3 yog’ kislotalaridan foydalanish.

05 Tor, sintetik kiyimlarni kiymaskik.

06 Kerakdan ortiq makiyajdan saqlanish: qalin makiyaj qatlamlari o’rniga, komedogen bo’lmagan BB yoki CC krem ishlatish.

07 Qo’llaringizni nazorat qiling: kattalashtiruvchi ko’zguga qarash va siqishdan tiyilish, chunki bu yallig’lanishni kuchaytiradi va ko’pincha qizil izlarga olib keladi.

Ijtimoiy tarmoqlardagi teri parvarishi haqidagi trendlardan ehtiyot bo’ling:

Xlorofill plastinkalari, terini sovutish, «skin gritting», tunda qizil zincik yog’i surish, tish pastasi, limon sharbati, patchlar, niqoblar va lentalar – ijtimoiy tarmoqlar, masalan, TikTok va Instagram, har kuni muammoli teri uchun yangi maxfiy vositani taqdim etadi. Biroq, mutaxassislar tomonidan tavsiya etilmagan turli usullar ehtiyotlik bilan qaralishi kerak, chunki foyda beradigan har qanday narsa yon ta’sirga ham ega bo’lishi mumkin, ya’ni ko’pincha qarama-qarshi natijaga olib kelishi va teriga zarar etkazishi mumkin. Shuning uchun, muammoli teri mavjud bo’lganda, jarohat izlari paydo bo’lishini kutmasdan, erta davrda dermatologga murojaat qilish tavsiya etiladi..

Teridagi muammolarning sabablari

«Nima uchun?» degan savol odatda tez va oson javob beriladigan savol emas, chunki istalmagan teri muammolari turli omillarining murakkab o’zaro ta’siri natijasida paydo bo’ladi. Merosiy moyillik va gormonal o’zgarishlardan tashqari, masalan, tuxumdonlarning polikistoz kasalligi (PCO), muammoli teri paydo bo’lishida turmush tarzi (chekish, stress, alkogol), oziqlanish (sanoat shakar, ovqat qo’shimchalari, semirish) va ekologik omillar (ortiqcha quyosh ta’siri, havoning ifloslanishi) muhim rol o’ynaydi. Ba’zi dorilarni qabul qilish ham yon ta’sir sifatida terida muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.

Bundan tashqari, vitamin D yetishmasligi muammoli teri yoki akne bilan bog’liq bo’lishi mumkinligi haqida xabarlar mavjud. Juda intensiv parvarish yoki noto’g’ri parvarish vositalaridan foydalanish ham, shuningdek, teriga yetarli darajada parvarish qilmaslik akne paydo bo’lishiga yordam beradi. Shuning uchun sabablari aniqlanib, mos davolash va teri parvarishi usulini topish uchun puxta muloqot o’tkazish muhimdir.

Oziqlanish terimizga qanday ta’sir qiladi

Ilmiy jihatdan isbotlanganidek, oziqlanish sebum bezlarining funksiyasi va bakteriyalarning ko’payishiga turli biokimyoviy markerlar orqali ta’sir ko’rsatadi, bu esa aknedagi yallig’lanishni kuchaytiradi. Masalan, sutda mavjud gormonlar va o’sish omillari ortiqcha iste’mol qilganda terining holatini yomonlashtirishi mumkin. Bu, ayniqsa, doimiy ravishda sut oqsulini yoki protein kokteyllarini iste’mol qiladigan sportchilar o’rtasida tez-tez kuzatiladi.

Shuningdek, qon shakar darajasi va akne o’rtasida bog’liqlik haqida xabarlar mavjud, shuning uchun sanoat shakaridan voz kechish va oddiy uglevodlarni iste’mol qilishni kamaytirish tavsiya etiladi.

Bundan tashqari, tadqiqotlar natijalari probiyotiklarni qo’llash natijasida teri holatining yaxshilanishiga ishora qiladi. Ular yallig’lanishni kamaytirishi, toshmalar va qizartirishlarni kamaytirishi, shuningdek, terining namligini yaxshilashga yordam berishi mumkin, bu teri va ichak mikrobiyomini modulyatsiya qilishga bog’liq – qo’llash usuliga qarab. Biroq, bu ma’lumotlarni tasdiqlash uchun qo’shimcha ilmiy kuzatishlar va tadqiqotlar zarur.

Yog’ kislotalari, sabzavotlar va mevalar asosan himoya qiladi, shuning uchun xarid ro’yxatiga quyidagi oziq-ovqat mahsulotlarini qo’shish kerak, chunki ular yallig’lanish jarayonlariga ijobiy ta’sir ko’rsatishi mumkin: baliq, yog’lar, masalan, kanola yog’i, zig’ir yog’i, yoki qozon yog’i, shuningdek, o’simliklar, yong’oq va urug’lar, masalan: chiya urug’lari, zig’ir urug’lari, badam, avokado va boshqalar.

Homiladorlik davridagi teri muammolari

«Qizlar akne keltiradi, o’g’il bolalar esa porlashni olib keladi», deb aytiladi. Bu rostmi? Turli ona bloglarida, tajribalar va xalq fikrlariga ko’ra, bola jinsini homilador ayolning terisi orqali aniqlash mumkin. Qizlar kelajakdagi onaga muammoli teri va mat yuz beradi, deb aytiladi, o’g’il bolalar onalariga kamroq ta’sir qiladi. Shunday deganlar.

Aslida, 90% dan ortiq ayollar homiladorlik davrida yoki undan keyin gormonal o’zgarishlar sababli murakkab teri o’zgarishlarini boshdan kechirishadi. Cho’zilish izlari, terining rangi o’zgarishi va quruqlikdan tashqari, akne va ifloslanish ham homiladorlikning porloq ko’rinishini beqarorlashtirishi mumkin.

Ayol jinsiy gormonlarining (androjenlar) ko’payishi sebum ishlab chiqarishni oshiradi va yuqorida tavsiflangan tsikl ishga tushadi.

Homiladorlik aknesini yuzaga keltirish uchun xavf omili bo’lib, o’smirlik paytida teri muammolari tizimiga kirishi mumkin. Ammo bu yerda ham aniq qonuniyat yo’q: ba’zi ayollarda homiladorlik paytida akne yo’qoladi, ba’zilarda esa kuchayadi. Shuningdek, ko’rsatkich har bir homiladorlikda o’zgarishi mumkin. Odatda, ayol tanasining gormonal o’zgarishga moslashishi bilan akne pasayadi.

Tug’ilishdan oldin teri holatining yaxshilanishi gormonal fonning qayta o’zgarishi bilan bog’liq. Qiziq, kontratseptiv tabletkalarni to’xtatish ham teri muammolarini keltirib chiqarishi mumkin, shu sababli ko’plab kasalxonaga murojaat qiladigan bemorlar keladi. Ilgari, kontratseptiv tabletkalar muammoli teriga qarshi kurash uchun ko’p tayinlangan bo’lsa, hozirgi kunda bu faqat ma’lum holatlarda amalga oshiriladi, chunki bugungi kunda akne davolash uchun juda samarali antikronologik terapiyalar mavjud.

Muammoli teri va akne

Ugri yoki kichik ifloslanishlar yoqimsiz bo’lsada, umumiy ma’noda jiddiy muammo emas, akne esa jiddiy va keng tarqalgan teri kasalligi bo’lib, bemorlarning o’ziga bo’lgan ishonchiga, psixik salomatligi va hayot sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Butun dunyo bo’ylab millionlab odamlar kronik yallig’lanuvchi dermatologiyadan azob chekmoqda. Odatda, akne to’lqinli tarzda rivojlanadi. Dermatologlar uchun kronik namoyonlar gormonal o’zgarishlar yoki keksayish sababli paydo bo’lgan yangi namoyonlardan kam ma’lum emas. Bunday holatlarda har doim tibbiyot mutaxassisi bilan maslahatlashishni tavsiya etiladi.

Xulosa: Kutilmagan teri muammolari va mumkin bo’lgan sabablar bo’yicha tavsiyalarga qaramay, tibbiyot mutaxassisining teringizni tahlil qilishiga ruxsat berishingiz zarur: mutaxassis teri turini yoki akne holatini o’rganadi, ilgari ko’rilgan choralarni muhokama qiladi va individual davolash va teri parvarishi rejasini ishlab chiqadi. Ushbu reja kremlar, infuziyalar va serumlardan foydalanadigan mahalliy davolashni, tozalash va boshqa protseduralarni, masalan, tibbiy mikroneedlingni, shuningdek, tizimli davolashni, tabletkalar yoki mikroelementlar yordamida o’z ichiga olishi mumkin.

MANBAALAR

Vora, RV., Gupta, R., Mehta, MJ., Chaudhari, AH., Pilani, AP., Patel, N. (2014). Pregnancy and skin. J Family Med Prim Care. 3(4): 318-24 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25657937/

Kim, HJ., Kim, YH. (2024). Exploring Acne Treatments: From Pathophysiological Mechanisms to Emerging Therapies. Int J Mol Sci 25(10): 5302 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38791344/

Sánchez-Pellicer, P., Navarro-Moratalla, L., Núñez-Delegido, E., Ruzafa-Costas, B., Agüera-Santos, J., Navarro-López, V. (2022). Acne, Microbiome, and Probiotics: The Gut-Skin Axis. Microorganisms. 10(7):1303 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35889022/

Leung, AK., Barankin, B., Lam, JM., Leong, KF., Hon, KL. (2021). Dermatology: how to manage acne vulgaris. Drugs Context 10:2021-8-6 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34691199/

Ryguła, I., Pikiewicz, W., Kaminiów, K. (2024). Impact of Diet and Nutrition in Patients with Acne Vulgaris. Nutrients 16(10):1476 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38794714/